ترک تضرع (قرآن)بعضی از انسانها تضرع و تذلل به درگاه الهی را ترک می کنند در حالی که ترک آن آثار و عوارضی دارد. ۱ - رویگردانی از تضرعبعضی انسانها تضرع به درگاه خداوند را حتی با قرار گرفتن در تنگنا و سختی ترک می کنند که در قرآن هم خداوند می فرماید: ولقد ارسلنا الی امم من قبلک فاخذنـهم بالباساء والضراء لعلهم یتضرعون• فلولا اذ جاءهم باسنا تضرعوا ولـکن قست قلوبهم...ما به سوی امتهایی که پیش از تو بودند، (پیامبرانی) فرستادیم؛ (و هنگامی که با این پیامبران به مخالفت برخاستند،) آنها را با شدّت و رنج و ناراحتی مواجه ساختیم؛ شاید (بیدار شوند و در برابر حق ،) خضوع کنند و تسلیم گردند! •چرا هنگامی که مجازات ما به آنان رسید، (خضوع نکردند و) تسلیم نشدند؟! بلکه دلهای آنها قساوت پیدا کرد؛ و شیطان ، هر کاری را که می‌کردند، در نظرشان زینت داد! .در این آیات نیز گفتگو با گمراهان و مشرکان ادامه مى یابد و قرآن از راه دیگر براى بیدار ساختن آنها موضوع را تعقیب مى کند یعنى دست آنها را گرفته و به قرون و زمانهاى گذشته مى برد و چگونگى حالات امتهاى گمراه و ستمگر و مشرک را شرح مى دهد که چگونه تمام عوامل تربیت و بیدارى در مورد آنها به کار گرفته شد اما جمعى از آنها به هیچیک از اینها توجه نکردند و سرانجام چنان عاقبت شومى دامانشان را گرفت که عبرتى براى آیندگان شدند. ۲ - آثار ترک تضرع۲.۱ - مصداق تجاوزرویگردانی از نیایش و تضرع در برابر خدا ، مصداق تجاوزگری محسوب می شود همانطور که در قرآن خداوند می فرماید: ادعوا ربکم تضرعـا وخفیة انه لا یحب المعتدین.پروردگار خود را (آشکارا) از روی تضرّع، و در پنهانی، بخوانید! (و از تجاوز، دست بردارید که) او متجاوزان را دوست نمی‌دارد! . ۲.۱.۱ - شرایط اجابت دعاآیه گذشته با ذکر دلائل روشن این حقیقت را اثبات کرد که شایسته عبودیت و بندگى تنها خدا است ، و به دنبال آن در اینجا دستور مى دهد که دعا و نیایش که جان و روح عبادت است باید در برابر خدا انجام گیرد، نخست میگوید: پروردگار خود را از روى تضرع و در پنهانى بخوانید (ادعوا ربکم تضرعا و خفیة ). وما ارسلنا فی قریة من نبی الا اخذنا اهلها بالباساء والضراء لعلهم یضرعون• ثم بدلنا مکان السیئة الحسنة حتی عفوا وقالوا قد مس ءاباءنا الضراء والسراء فاخذنـهم بغتة وهم لا یشعرون.و ما در هیچ شهر و آبادی پیامبری نفرستادیم مگر اینکه اهل آن را به ناراحتیها و خسارتها گرفتار ساختیم؛ شاید (به خود آیند، و به سوی خدا) بازگردند و تضرع کنند! •سپس (هنگامی که این هشدارها در آنان اثر نگذاشت)، نیکی (و فراوانی نعمت و رفاه) را به جای بدی (و ناراحتی و گرفتاری) قرار دادیم؛ آنچنان که فزونی گرفتند، (و همه‌گونه نعمت و برکت یافتند، و مغرور شدند،) و گفتند: «(تنها ما نبودیم که گرفتار این مشکلات شدیم؛) به پدران ما نیز ناراحتیهای جسمی و مالی رسید.» چون چنین شد، آنها را ناگهان (به سبب اعمالشان) گرفتیم (و مجازات کردیم)، در حالی که نمی‌فهمیدند. ۲.۲ - سرزنش الهیتضرع و زاری نکردن انسان به درگاه خداوند در سختیها، موجب توبیخ و سرزنش الهی می شود. ولقد ارسلنا الی امم من قبلک فاخذنـهم بالباساء والضراء لعلهم یتضرعون• فلولا اذ جاءهم باسنا تضرعوا ولـکن قست قلوبهم...ما به سوی امتهایی که پیش از تو بودند، (پیامبرانی) فرستادیم؛ (و هنگامی که با این پیامبران به مخالفت برخاستند،) آنها را با شدّت و رنج و ناراحتی مواجه ساختیم؛ شاید (بیدار شوند و در برابر حق،) خضوع کنند و تسلیم گردند! •چرا هنگامی که مجازات ما به آنان رسید، (خضوع نکردند و) تسلیم نشدند؟! بلکه دلهای آنها قساوت پیدا کرد؛ و شیطان، هر کاری را که می‌کردند، در نظرشان زینت داد(«لولا» در این آیه، حرف توبیخ است.) ۲.۳ - ظلم به خویشترک تضرع در سختیها و دشواریها، موجب ظلم به خویش می شود. فلولا اذ جاءهم باسنا تضرعوا ولـکن قست قلوبهم و زین لهم الشیطـن ما کانوا یعملون• فقطع دابر القوم الذین ظـلموا والحمد لله رب العــلمین.چرا هنگامی که مجازات ما به آنان رسید، (خضوع نکردند و) تسلیم نشدند؟! بلکه دلهای آنها قساوت پیدا کرد؛ و شیطان ، هر کاری را که می‌کردند، در نظرشان زینت داد! •و (به این ترتیب،) دنباله (زندگی) جمعیّتی که ستم کرده بودند، قطع شد. و ستایش مخصوص خداوند، پروردگار جهانیان است. ۲.۴ - عذاب ناگهانیتضرع نکردن به درگاه خداوند، موجب گرفتار شدن به سنت (استدراج) و عذاب ناگهانی می شود که در قرآن هم می خوانیم: ولقد ارسلنا الی امم من قبلک... لعلهم یتضرعون• فلما نسوا ما ذکروا به فتحنا علیهم ابوب کل شیء حتی اذا فرحوا بما اوتوا اخذنـهم بغتـة فاذا هـم مبلسون. ما به سوی امتهایی که پیش از تو بودند، (پیامبرانی) فرستادیم؛ (و هنگامی که با این پیامبران به مخالفت برخاستند،) آنها را با شدّت و رنج و ناراحتی مواجه ساختیم؛ شاید (بیدار شوند و در برابر حق ،) خضوع کنند و تسلیم گردند! •(آری،) هنگامی که (اندرزها سودی نبخشید، و) آنچه را به آنها یادآوری شده بود فراموش کردند، درهای همه چیز (از نعمتها) را به روی آنها گشودیم؛ تا (کاملا) ً خوشحال شدند (و دل به آن بستند)؛ ناگهان آنها را گرفتیم (و سخت مجازات کردیم)؛ در این هنگام، همگی مأیوس شدند؛ (و درهای امید به روی آنها بسته شد). .مراد از اینکه مى فرماید: گشودیم بر آنان درهاى هر چیزى را این است که از هر نعمت از نعمتهاى دنیوى که مردم با داشتن آن از مزایاى حیات بهره مند شده ، به یکدیگر فخر مى فروشند، فراوان و بى حساب در اختیارشان گذاشتیم ، مال ، فرزند، سلامتى بدن ، آسایش خاطر، ارزانى ، امنیت ، طول عمر و نیرومندى در جسم ارزانیشان داشتیم ، چنانکه رسم هم چنین است که وقتى بخواهند از خزینه اموال مقدار معینى به کسى بدهند، در خزینه را باز کرده و آن مقدار را در اختیار وى گذاشته ، دوباره در را مى بندند، و اما اگر بخواهند به کسى بدون حساب بدهند در را باز کرده و دیگر به رویش نمى بندند. ۲.۵ - محرومیت از محبت خدارویگردانی از نیایش و تضرع در برابر خدا، موجب محرومیت از محبت خدا می گردد همانطور که در آیه قرآن می خوانیم: ادعوا ربکم تضرعـا وخفیة انه لا یحب المعتدین.پروردگار خود را (آشکارا) از روی تضرّع، و در پنهانی، بخوانید! (و از تجاوز، دست بردارید که) او متجاوزان را دوست نمی‌دارد! ۲.۶ - هلاکت ستمگرانرویگردانی ستمگران از تضرع به درگاه خداوند، مایه هلاکت و ریشه کن شدن آنان میگردد که خداوند در این مورد در قرآن می فرماید: ولقد ارسلنا الی امم... لعلهم یتضرعون• فلولا اذ جاءهم باسنا تضرعوا ولـکن قست قلوبهم... • فقطع دابر القوم الذین ظ ـلموا...ما به سوی امتهایی که پیش از تو بودند، (پیامبرانی) فرستادیم؛ (و هنگامی که با این پیامبران به مخالفت برخاستند،) آنها را با شدّت و رنج و ناراحتی مواجه ساختیم؛ شاید (بیدار شوند و در برابر حق،) خضوع کنند و تسلیم گردند! •چرا هنگامی که مجازات ما به آنان رسید، ( خضوع نکردند و) تسلیم نشدند؟! بلکه دلهای آنها قساوت پیدا کرد؛ و شیطان ، هر کاری را که می‌کردند، در نظرشان زینت داد! •و (به این ترتیب،) دنباله (زندگی) جمعیّتی که ستم کرده بودند، قطع شد. و ستایش مخصوص خداوند، پروردگار جهانیان است. ۳ - پانویس۴ - منبعفرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «ترک تضرع» رده‌های این صفحه : تضرع | موضوعات قرآنی
|